Stopa końsko-szpotawa u dzieci – co warto wiedzieć?

Drogi rodzicu, jeśli jesteś tutaj, ponieważ u Twojego dziecka zdiagnozowano tą wadę stopy, zacznijmy nieco inaczej…

Pozwól, że przytoczę pewien cytat:

„Rodzice dzieci urodzonych ze stopą końsko-szpotawą mogą być pewni, że ich dziecko, gdy leczone jest przez ekspertów, będzie miało normalnie wyglądające stopy z ich normalnymi funkcjami i przeznaczeniem. Dobrze leczone stopy końsko-szpotawe nie są okaleczone i są w pełni kompatybilne z normalnym, aktywnym trybem życia.”

Dr Ignacy V. Ponseti

Czy wiesz, że ta wada powinna być widoczna w trakcie życia płodowego, podczas badań usg? Niestety nie zawsze tak jest. Dlaczego? Ponieważ badanie usg w ciąży cechuje dokładność między 80 a 90%. Czyli może się zdarzyć, że ta wada nie będzie rozpoznana po porodzie…

Dlaczego stopa końsko-szpotawa występuje u dzieci?

Często jest to uwarunkowanie genetyczne lub idiopatyczne (bez znanej przyczyny).

W artykułach medycznych pojawiają się doniesienia o czynnikach środowiskowych: palenie papierosów, spożywanie alkoholu w ciąży.

Czym jest stopa końsko-szpotawa?

Stopa końsko-szpotawa (pes equinovarus congenitus) to jedna z najczęstszych wad wrodzonych kończyn dolnych. Charakteryzuje się deformacją stopy, która jest skierowana do dołu i do wewnątrz. Występuje u około 1 na 1000 noworodków, częściej u chłopców. Może dotyczyć jednej lub obu stóp.

Jak wygląda diagnoza?

Często wada jest wykrywana już w czasie ciąży – podczas rutynowego badania USG około 20. Tygodnia, tak jak wspominałam usg w ciąży ma dokładność między 80 a 90 %.

Po narodzinach pierwszym lekarzem oceniającym dziecko jest neonatolog i już neonatolog może zaobserwować nieprawidłowości w budowie stopy, czyli:

• podeszwowe zgięcie stopy
• wydrążenie łuku podłużnego
• przywiedzenie przedniej części stopy
• odwrócenie pięty do wewnątrz.

Kolejnym krokiem jest konsultacja ortopedy dziecięcego.

Na czym polega leczenie?

Obecnie złotym standardem leczenia jest metoda Ponsetiego, opracowana przez dr. Ignacio Ponsetiego w latach 40. XX wieku. Jest mało inwazyjna i skuteczna, pozwala na pełną korekcję deformacji bez potrzeby operacji.​

Etapy leczenia:

1. Leczenie rozpoczyna się od serii gipsowań – delikatnych, zmienianych co tydzień (zazwyczaj 5–7 razy) Gipsowania stopniowo korygują ustawienie stopy.
2. Kolejnym etapem jest tenotomia: mały zabieg polegający na przecięciu ścięgna Achillesa w celu umożliwienia prawidłowego ustawienia stopy – wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym.
3. Po zabiegu dziecko nosi jeszcze jeden gips na około 3 tygodnie.
4. Kiedy ustawienie stóp jest skorygowane czas na kolejny etap leczenia, czyli noszenie ortezy (buty z szyną odwodząca, np. szyna Denis-Browna). Zazwyczaj dziecko spędza w niej 23 godziny na dobę przez pierwsze 3 miesiące. Konieczne są wizyty u lekarza, który decyduje, ile czasu dziecko powinno spędzać w ortezie. Czasami szyna jest konieczna na noc nawet do 4-5 roku życia.

Największą rolę odgrywa systematyczne noszenie ortezy – to właśnie dzięki niej stopa „zapamiętuje” nowy, prawidłowy kształt.

Drogi Rodzicu

Dobra informacja jest taka, że skuteczność metody Ponsetiego jest bardzo wysoka.

Ale… Muszę to napisać: bardzo dużo zależy od Ciebie.

Twoje dziecko potrzebuje Twojej cierpliwości i konsekwencji – przez kilka lat będzie wyzwaniowo, ale gwarantuję: WARTO!!! Kilka lat szybko minie, Twoje dziecko ma przed sobą całe życie.

Twoje dziecko potrzebuje Twojego wsparcia, ortezy będą ograniczały ruch, Twój maluch ma prawo się złościć.

Pamiętaj, jesteś najbaczniejszym obserwatorem swojego dziecka, jeśli coś niepokoi, np. nieprawidłowe ustawienie stopy, nierówny chód, koniecznie zgłoś się do swojego ortopedy.

Czy moje dziecko będzie chodzić normalnie?

Tak! Większość dzieci leczonych metodą Ponsetiego rozwija się fizycznie zupełnie normalnie. Uprawiają sport, biegają, skaczą. Przykład? Słynna amerykańska piłkarka Mia Hamm również urodziła się ze stopą końsko-szpotawą – i nikt nie powiedziałby, że kiedykolwiek miała jakiekolwiek problemy z chodzeniem! Czy Damon Wayans słynny aktor.

Gdzie szukać pomocy?

• Ortopeda dziecięcy – najlepiej z doświadczeniem w metodzie Ponsetiego
• Poradnie rehabilitacyjne dla niemowląt
• Specjalistyczne ośrodki w Polsce:
  • Instytut Matki i Dziecka (Warszawa)
  • Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
  • Kliniki ortopedii dziecięcej w szpitalach wojewódzkich (Poznań, Kraków)

Pamiętaj

W Polsce działają grupy wsparcia, które oferują pomoc i dzielą się doświadczeniami:​

• Fundacja Ponsetiego: Prowadzi aktywną grupę wsparcia dla rodziców dzieci z wrodzoną stopą końsko-szpotawą, przekazując wiedzę o wadzie i leczeniu.
• Clubfoot Factory: Oferuje produkty i informacje dla rodziców dzieci z tą wadą.

W mojej bajce edukacyjnej pojawia się Zimowy Wojownik, ponieważ dla mnie dzieci ze stopą końsko-szpotawą to prawdziwi wojownicy, niezwykle dzielni!

Wierzę, że ten wpis będzie dla Ciebie pomocny. Ściskam ogromnie!!!!

Moją misją jest edukacja. Aby dzieciom żyło się lżej, aby były akceptowane.

Źródła:

1. Barrie A, Varacallo MA. Clubfoot. 2023 Aug 7. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 31855401.
2. Maghfuri HB, Alshareef AA. The Efficacy of the Ponseti Method in the Management of Clubfoot: A Systematic Review. Cureus. 2024 Jan 18;16(1):e52482. doi: 10.7759/cureus.52482. PMID: 38371124; PMCID: PMC10873899.
3. Rastogi A, Agarwal A. Long-term outcomes of the Ponseti method for treatment of clubfoot: a systematic review. Int Orthop. 2021 Oct;45(10):2599-2608. doi: 10.1007/s00264-021-05189-w. Epub 2021 Aug 20. PMID: 34415418.
4. Ponseti International Association http://www.ponseti.info/
5. https://ponseti.pl/tag/clubfoot/
6.  http://www.ponseti.info/American Academy of Orthopaedic Surgeons – https://orthoinfo.aaos.org
7. Fundacja OrtopediKa – https://www.ortopedika.pl
8. Artykuły edukacyjne PediatriaPraktyczna, MP.pl
9. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego (PTOT)