Dlaczego o tym piszę?
Ponieważ w ostatniej dekadzie wzrosła przeżywalność ekstremalnie niedojrzałych wcześniaków, co spowodowało większą częstość występowania retinopatii wcześniaczej (ROP).
Retinopatia wcześniacza – co oznacza?
Po pierwsze, jak sama nazwa wskazuje może dotyczyć dzieci urodzonych przedwcześnie. To choroba oczu, która występuje, gdy naczynia krwionośne w tylnej części oka (siatkówce) rosną nieprawidłowo.
Dlaczego tak się dzieje?
Popatrz na schemat budowy oka.
Ważną jego częścią jest siatkówka, to wewnętrzna część oka, która odbiera światło, przekształca je w komunikaty wizualne, a następnie wysyła je do mózgu. W dużym uproszczeniu siatkówka jest „przekaźnikiem”, dzięki któremu światło zostaje zamienione w obraz.
Kiedy Twój maluszek ma 16 tygodni, siatkówka zaczyna się rozwijać.
Rozwój siatkówki można porównać do wzrostu rośliny. Aby urosła, należy stworzyć system „nawodnienia” 😉. Zaczynają się pojawiać naczynia krwionośne („rury nawadniające”), dostarczające niezbędnych składników. Dzięki temu nasza „roślinka” (siatkówka) rośnie. Z jej wzrostem, poszerza się system „nawodnienia”. Proces rozwoju naczyń krwionośnych kończy się między 36, a 40 tygodnia życia płodowego (w zależności od części oka – boczne elementy siatkówki dojrzewają później).
Czynniki ryzyka rozwoju retinopatii wcześniaczej
- Poród przed ≤ 33 tygodniem wieku ciążowego, urodzeniowa masa ciała ≤ 1800 g
- Wcześniaki „starsze”, urodzone po 33 tygodniu wieku ciążowego z urodzeniową masą ciała > 1800 g z różnymi problemami, np.: niewydolnością naczyniowo-oddechową, niskim przyrostem masy ciała.
Wcześniaki często otrzymują tlen, czy to również jest przyczyną retinopatii?
Podwyższone stężenie tlenu w inkubatorze i wolne rodniki tlenowe, niegdyś były uważane za najważniejszy czynnik ryzyka rozwoju ROP, okazały się ważnym, lecz nie jedynym i nie zawsze koniecznym warunkiem powstania patologicznych zmian na siatkówce.
Podsumowując
Podsumowując, jeśli dziecko rodzi się zbyt wcześnie, to trochę jak trzęsienie ziemi, system rozwoju „rur” zostaje zaburzony. Naczynia krwionośnie mogą rozwijać się nieprawidłowo, „przeciekać”. Może dochodzić do krwawienia w siatkówce, następnie do powstania blizny, która może powodować uszkodzenie widzenia. Ponadto, jeśli występują liczne nieprawidłowe naczynia i liczne krwotoki, siatkówka robi się coraz „cięższa”, to może doprowadzić do jej odklejenia.
Czym to grozi?
Wzrok może zostać uszkodzony lub całkowicie utracony.
Przestraszyłam Cię?
Dobre wiadomości
Dobra wiadomość jest taka, że wiele przypadków retinopatii jest ŁAGODNA i ustępuje bez trwałego uszkodzenia wzroku. Ważne, aby szybko wyłapać te dzieci, które mogą wymagać leczenia. Leczenie zapobiegnie uszkodzeniu lub utracie wzroku.
Patrzysz w oczy Twojego dziecka i zastanawiasz się… Czy retinopatia dotyczy mojego dziecka?
Retinopatii nie da się tak po prostu „zobaczyć”. Postawienie diagnozy wymaga dokładnej oceny przez OKULISTĘ.
Harmonogram wizyt u okulisty:
- Pierwsze badanie jest rekomendowane w 4. tygodniu wieku chronologicznego.
- Kolejne badania powinny być wykonywane w odstępach czasu zależnych od unaczynienia siatkówki, od 1 do 3 tygodni.
Pierwsza wizyta u okulisty
Przed badaniem konieczne jest rozszerzenie źrenic, dlatego Twój maluch otrzyma krople do oczu. Co więcej przed badaniem zaleca się podanie kropli miejscowo znieczulających. W trakcie badania lekarz ocenia stan siatkówki przy użyciu wziernika pośredniego i soczewki skupiającej.
Moje dziecko ma retinopatię wcześniaczą, czy jest poważna?
Popatrz to są stopnie zaawansowania choroby.
Wyróżnia się 5 stadiów:
- stadium 1 – obecność linii demarkacyjnej między siatkówką unaczynioną i nieunaczynioną;
- stadium 2 – linia demarkacyjna przechodzi w uniesiony wał;
- stadium 3 – powstają proliferacje włóknisto-naczyniowe rozrastające się w kierunku ciała szklistego;
- stadium 4 – częściowe odwarstwienie siatkówki;
- stadium 5 – całkowite odwarstwienie siatkówki.
Ważna jest rozległość zmian, tzw strefy:
- strefa I- ograniczoną okręgiem wokół tarczy nerwu wzrokowego o promieniu dwóch odległości między tarczą n. II, a dołkiem,
- strefa II- rozciągającą się od brzegu strefy I, od nosa dochodzącej do rąbka zębatego, a skroniowo do równika,
- strefa III- reprezentowaną przez pozostały obszar skroniowej części siatkówki w kształcie półksiężyca.
Które stadia retinopatii wymagają leczenia?
Tą decyzję podejmuje lekarz.
Na czym polega leczenie?
Cel leczenia to zahamowanie nieprawidłowego rozrostu naczyń i blizn. Najważniejsze to nie dopuścić do odwarstwienia siatkówki.
ZŁOTE 72 godziny
Leczenie powinno być podjęte nie później niż 72 godziny od ustalenia rozpoznania.
Rodzaje leczenia:
- Leczenie „laserowe”: Powstrzymuje nieprawidłowy wzrost naczyń krwionośnych. Procedura trwa około 30-45 minut dla każdego oka. Rokowanie po operacji laserowej jest ogólnie dobre, chociaż niektóre dzieci tracą część lub całość widzenia peryferyjnego (widzenie boczne).
- Krioterapia („mrożenie” tkanek) jest metodą w podobnym stopniu skuteczną i działającą na podobnych zasadach, jednak dającą gorsze wyniki funkcjonalne i anatomiczne. Jest ona stosowana w przypadku krwotoków, zmian włóknistych w ciele szklistym oraz uniesienia siatkówki, kiedy nie możemy użyć laserioterapii (gdy ośrodki optyczne oka nie są przezroczyste).
- Nowsza metoda leczenia ROP polega na wstrzykiwaniu do oka dziecka leku (preparatów anty-VEGF), blokuje wzrost nowych naczyń krwionośnych. Naukowcy nadal oceniają bezpieczeństwo i skuteczność tego leczenia, a także jego trwałość. W aktualnych światowych wytycznych nie określono ścisłych wskazań do stosowania terapii anty-VEGF, dostępne obserwacje sugerują jej skuteczność w leczeniu tylnej postaci ROP. Terapia anty-VEGF może być stosowana u pacjentów, u których wykonanie fotokoagulacji jest trudne lub niemożliwe.
Jeżeli pomimo zastosowanego leczenia występuje odwarstwienie siatkówki, w wybranych przypadkach zaleca się wykonanie witrektomii.
Witrektomia: polega na usunięciu ciała szklistego (przezroczysty żel w oku) i zastąpić je roztworem soli fizjologicznej. Pozwala to na usunięcie tkanki bliznowatej, która powoduje odwarstwienie siatkówki i/lub jej nieprawidłowe położenie.
Moje dziecko zakończyło leczenie retinopatii, co powinnam/powinienem wiedzieć?
Istotne jest to, aby po zakończeniu leczenia retinopatii pamiętać o przeprowadzaniu regularnych badań okulistycznych. W późniejszym okresie życia dziecka mogą bowiem pojawić się powikłania związane z ROP, takie jak astygmatyzm, niedowidzenie, jaskra.
Wizyty u okulisty są bardzo ważne zwłaszcza w 1 roku życia i w wieku 6-7 lat, przed pójściem do szkoły. Zdarza się tak, że następstwa retinopatii wymagają, by kontrole okulistyczne były wykonywane systematycznie przez wiele lat.
Życzę Wam, aby siatkówki Waszych dzieci działaby sprawnie. Do zobaczenia.
Piśmiennictwo:
- Uaktualnione wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego dotyczące postępowania w retinopatii wcześniaków* Anna Gotz-Więckowska1, Alina Bakunowicz-Łazarczyk2, Wojciech Hautz3, Erita Violetta Filipek4, Anna Maria Niwald5
- Blendowe H, Lawn JE, Vazquez T i wsp. Preterm-associated visual impairment and estimates of retinopathy of prematurity at regional and global levels for 2010. Pediatr Res 2013; 74 (Suppl. 1): 35-49.
- Holmström G, Tornqvist K, Al-Hawasi A i wsp. Increased frequency of retinopathy of prematurity over the last decade and significant regional differences. Acta Ophthalmol 2018; 96: 142-148.
- Norman M, Hallberg B, Abrahamsson T i wsp. Association between year of birth and 1-year survival among extremely preterm infants in Sweden during 2004–2007 and 2014–2016. JAMA 2019; 321: 1188-1199.
- Fierson WM; American Academy of Pediatrics Section on Ophthalmology; American Academy of Ophthalmology; American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus; American Association of Certified Orthoptists. Screening examination of premature infants for retinopathy of prematurity. Pediatrics 2018; 142: e20183061
- Karacorlu M, Hocaoglu M, Sayman Muslubas I, Arf S. Long-term functional results following vitrectomy for advanced retinopathy of prematurity. Br J Ophthalmol 2017; 101: 730-734.
- Katarzyna Piotrowska Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
- Kierownik: prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło. Retinopatia wcześniaków, przegląd okulistyczny
Chcesz oswajać dzieci z otaczającymi nas chorobami i niepełnosprawnościami?
Pomoże Ci w tym ”Wróżka Zuzia i cudowne dzieci”, Magdalena Kryger, książka edukacyjna.
