Zastanawiam się czy nosisz okulary? Czy wiesz, że objawy wad wzroku mogą być ukryte? Pozornie nie związane z oczami? Niepokojący jest fakt, że odsetek dzieci z wadą wzroku rośnie. Prawie połowa polskich dzieci w wieku szkolnym ma problemy z widzeniem. Czy słyszałaś/słyszałeś o epidemii naszych czasów?
Wielu chorobom oczu nie jesteśmy w stanie zapobiec, ponieważ są uwarunkowane genetycznie. Ale jest jeszcze druga strona medalu niedowidzenie uwarukowane środowiskowo, na to już mamy wpływ. Dzięki temu, że mamy wpływ, możemy spowolnić, a nawet zapobiec niektórym problemom ze wzrokiem.
Wzrok jest bardzo ważnym zmysłem
Wzrok jest bardzo ważnym zmysłem, jeśli w okresie dziecięcym następuje jego upośledzenie, wpływa to negatywnie dalszy rozwój oka. W moich wcześniejszych wpisach (rozwój wzroku) wspominałam, że oko rozwija się w zależności od źródeł do 14-16. roku życia? Ostateczną wielkość gałka oczna osiąga około 18 roku życia.. Każdy z nas chce, aby oczy naszych dzieci rozwijały się prawidłowo, stąd tak ważne są badanie przesiewowe, aby w razie potrzeby wspomóc wzrok odpowiednimi okularami.
Choroby oczu są niezwykle podstępne
Choroby oczu są niezwykle podstępne ponieważ przez długi czas mogą przebiegać bezobjawowo.
Jak „wyłapać” wadę wzroku u dziecka?
Zawsze podkreślam, że w zespole siła. A ten zespół to: lekarz, który ocenia Twoje dziecko podczas badań przesiewowych/przed szczepieniami, pielęgniarka/higienistka która sprawdza oczy Twojego dziecka w szkole. A na koniec, najczulsza obserwatorka/obserwator. Tak, TY😊
Objawy niedzowidzenia
Objawy niedowidzenia podzielę na „oczywiste” i „mniej oczywiste”
„Oczywiste” objawy niedowidzenia
Jeśli Twoje dziecko:
- podchodzi do przedmiotów (TV, ekran komputera), aby je zobaczyć
- przysuwa książkę blisko twarzy żeby coś przeczytać
- podczas czytania, pomija słowa lub myli litery
- zezuje/ „ucieka” mu oko.
„Mniej oczywiste” objawy niedowidzenia:
Jeśli Twoje dziecko:
- ma trudności z pisaniem, malowaniem, czytaniem
- ma słabe wyniki w nauce
- ma trudności w koncentracji
- przechyla głowy na jedną stronę
- zgłasza, że jest zmęczone po malowaniu/rysowaniu
- ma bóle głowy
- pociera oczy
- obraca lub zamyka oczy, mruży je
Wyżej wymienione sytuacje mogą świadczyć np. o dużych wadach nadwzroczności ukrytej i nieskorygowanej.
Tiki – dotyczące mrugania, zaciskania powiek powinny być skonsultowane przez okulistę, neurologa.
Dobrze, pokazałaś/poznałeś już objawy zaburzeń widzenia. A teraz porozmawiamy o przyczynach.
Przyczyny niedowidzenia
Jak już wspominałam, niedowidzenie może mieć podłoże genetyczne. Na przykład dziecko rodziców z krótkowzrocznością ma 2-3 razy wyższe ryzyko wystąpienia tej wady wzroku. Inną przyczyną za zaburzenia uwarunkowane środowiskowo. Zastanawiam się czy wiesz jakie to czynniki?
Niedowidzenie zależy od tego jaki element drogi wzrokowej uległ uszkodzeniu? Może to być oko, nerw wzrokowy, mózgowie. Zobacz, tak wygląda schemat drogi wzrokowej (źródło).
Podkreślę, że niedowidzenia najczęściej jest związane z gałką oczną.
Aby to lepiej zrozumieć, warto zobaczyć, jak pracuje oko.
Światło wpadające do wnętrza oka zostaje skupione przez układ optyczny (rogówka i soczewka), na odbierającej bodźce wzrokowe siatkówce.
Oko pracuje dobrze, jeśli jego elementy mają odpowiedni kształt (krzywizny), a gałka oczna ma właściwą długość.
Wszelkie odstępstwa powodują niedowidzenie.
Najczęstsze wady wzroku
Nadwzroczność (dalekowzroczność)
W przypadku nadwzroczności światło docierające do oka „trafia” za daleko. Jest zogniskowane za siatkówką. Czyli obraz powstający na siatkówce jest niewyraźny.
Przyczyny: zbyt słaba moc układu optycznego lub zbyt krótka gałka oczna.
Czy osoba dalekowzroczna widzi obiekty które są daleko?
Nie, widzi źle zarówno daleko, jak i z bliska, ponieważ obraz nigdy nie zostaje odpowiednio rzutowany dokładnie na siatkówkę.
Młodzi ludzie, u których wada jest mała, potrafią sobie poradzić dzięki akomodacji*. Ten sposób poprawia widzenie, ale prowadzi do zmęczenia i bólu oczu, czasami może dochodzić do łzawienia, czy bólu głowy.
Akomodacja- w ogromnym uproszczeniu to zmiana kształtu soczewki, jest możliwa dzięki pracy mięśni znajdujących się gałce ocznej. Akomodacja to łapanie ostrości, podobnie jak podczas robienia zdjęć (mechanizm oczywiście inny😉).
Krótkowzroczność – czyli epidemia naszych czasów
W ciągu ostatnich 10-20 latach nastąpiło sporo zmian, związanych w większą dostępnością do smartfonów, tabletów itd. Zdarza się, że w ekrany wpatrują się małe dzieci, często nawet 2-3-letnie! WHO szacuje, że w 2020 r. liczba osób z tą wadą wzroku wyniosła na całym świecie do 2,6 miliarda, z czego 312 milionów to osoby poniżej 19. roku życia
Kiedy małe dziecko otrzymuje telefon, „zmusza” oczy do długotrwałego wpatrywania się w ekran. Jak sądzisz, czy mięśnie wewnątrz gałki ocznej są „zadowolone”? Zgadza się, nie są. Co więcej, aby dobrze pełniły swoje funkcje muszą odpoczywać. Pamiętasz, jak wspominałam, że oko dziecka rośnie? Jak sądzisz, czy w nieprawidłowych warunkach ma szanse na prawidłowy rozwój? Zgadza się- NIE MA. Podczas zabawy dziecko porusza gałkami ocznymi, przerzuca wzrok na przedmioty położone blisko/daleko, pracują różne grupy mięśni, każdy ma swój czas na pracę i odpoczynek. Wystarczy zabrać dziecko na spacer😉
W przypadku krótkowzroczności promienie świetlne skupione zostają przed siatkówką. Przyczyną może być zbyt duża moc układu optycznego (czyli oko którecz często wpatruje się w przedmioty położone blisko) lub zbyt długa gałka oczna.
Czy krótkowidz widzi wyraźnie z bliska?
Tak, natomiast ostre widzenie w dal może trochę poprawiać przez mrużenie powiek.
Astygmatyzm
Astygmatyzm to wada wzroku, która jest też nazywana niezbornością i powoduje zniekształcenie oraz rozmycie obrazu.
Wspominałam o tym, że ważny jest kształt elementów budujących oko. Jeśli aparat optyczny: soczewka/ rogówka mają nieprawidłowe krzywizny wpadająca do oka wiązka promieni po załamaniu skupia się w dwóch punktach, powodując powstanie nieostrego obrazu. U zdrowego człowieka obie te części są okrągłe, a w przypadku niezborności jedna z nich może przypominać jajko lub piłkę do rugby.
Warto pamiętać, że nasze dziecko może gorzej widzieć z innych przyczyn :opadającej powieki czy zaćmy. Oczywiście nie chodzi o ty abyś znała/znał wszystkie przyczyny niedowidzenia. Od tego są lekarze. Natomiast chciałabym poruszyć jeszcze jeden wątek…
Zez
Zez u dzieci dotyczy 1,3–5,7% populacji. Okresowe odchylenie oczu jest częste u zdrowych noworodków i nie powinno niepokoić. Prawidłowa obuoczna koordynacja ruchów oczu pojawia się już około 2 miesiąca życia, powinna być wykształcona do 4 miesiąca życia.
Ważne
KAŻDY przypadek zeza stwierdzony powyżej 4 miesiąca życia powinien wzbudzać niepokój i skłaniać do przeprowadzenia pełnego badania okulistycznego.
Jeśli zaobserwowałaś/eś zeza u swojego dziecka zwróć uwagę:
- czy zezowanie odbywa się na zewnątrz czy do środka?
- jak często oraz w jakich sytuacjach występuje?
- czy dziecko przechyla głowę?
Zez jest często objawem wady wzroku i jego leczenie polega w pierwszym rzędzie na odpowiedniej korekcji tej wady.
U niektórych może wystąpić tzw. zez ukryty, dlatego tak ważne są przesiewowe badania wzroku.
Podsumowując
Pamiętaj, mimo że to TY najczęściej przebywasz ze swoim maluchem i jesteś jego najczulszym obserwatorem, 20-30% wad wzroku jest całkowicie ukrytych. Nie powodują żadnych objawów i dolegliwości. Dlatego tak ważne jest wykonywanie rutynowych badań wzroku u dzieci nawet bez żadnych problemów i dolegliwości.
W kolejnym wpisie dowiesz się jak dbać o wzrok.
Źródła
- World report on vision WHO
- Sylwia Kijewska, COVID-19 i jego wpływ na wzrok, „Optyka”, nr 2/2021, s. 54-55.
- Increase in Childhood Short-Sightedness May Be Linked to COVID-19 Pandemic
- Von Noorden GK, Campos E. Binocular Vision and Ocular Motility. Motility: Theory and Management of Strabismus. 6 ed. Mosby Inc., St. Louis, Missouri 2002.
- Rękas M, Loba P, Hautz W. Okulistyka dziecięca i zez BCSC 6 Seria Basic and Clinical Science Course. Edra Urban & Partner, Wrocław2021.
- Wytyczne dotyczące postępowania w przypadku zeza u dzieci Piotr Loba1, Anna Gotz-Więckowska2, Wojciech Hautz3, Alina Bakunowicz-Łazarczyk4
- Biuletyn Informacyjny Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Gańsku numer 254/02/2021
